Sắm Tết ông táo , ong tao

Địa ngục dân mua cá chép cúng ông táo , ong tao ve troi . Ảnh: Bảo Lâm Nhiều năm nghiên cứu về lịch sử , văn hóa , phong tục , tư tưởng của người Việt Nam , GS Lê Văn Lan giải thích: Tục cúng táo quân có hai tầng tác phong. Tác phong khởi nguồn của nó là bếp lửa , biểu tượng cho sự ấm áp , sung túc của các sắc tộc. Sau này , dựa trên các sự tích liên tưởng đến bếp lửa , dân gian mới sáng tạo ra câu chuyện "hai ông một bà" ( thần Đất , thần Nhà , thần Bếp ) nhưng vẫn có ý nghĩa mong muốn một cuộc sống sung túc , bếp gia đình lúc nào cũng rực lửa. Theo GS Lê Văn Lan , trong chuyến khai quật khảo cổ học ở tỉnh Hòa Bình từ nhiều năm trước , GS cùng các đồng sự đã phát hiện ra cái bếp của người bổn sơ cách đây khoảng 10.000 năm với 3 viên đá chụm vào nhau , gây nên thế "kiềng 3 chân". Sau này , người dân ở các vùng nông thôn Việt Nam vẫn thường bắc 3 viên gạch , hoặc 3 mảnh gốm để làm bếp. 3 viên đá cùng với những hiện vật được tìm thấy chứng tỏ từ thời bổn sơ , các sắc tộc đã biết phát huy tinh thần bạc nhược , sức mạnh của cộng đồng bằng việc mang những sản phẩm kiếm được trong ngày về nấu chín rồi cùng nhau thưởng thức. Vì vậy , tục cúng ông táo , ong tao vào ngày 23 tháng Chạp hằng năm trước tiên mang tác phong cầu sự sung túc , sau thời gian ấy mới đến tác phong thờ "thần bếp" chuyên quản ngại việc ẩm thực. Việc cúng lễ này chỉ diễn ra trong khuôn khổ gia đình với mâm cơm canh tươm tất , với con cá chép - được coi là công cụ để táo quân lên Trời gặp Ngọc Hoàng báo cáo nghề nghiệp của gia đình mình quản ngại trong năm vừa qua , chứ không phải ở nơi thờ chung của cộng đồng như đền , chùa , miếu , phủ. Vì thế , dù ở tầng tác phong nào thì tục cúng ông táo , ong tao cũng là nét đẹp văn hóa của người dân Việt Nam , cần được giữ giàng và phát huy. Từ sự phân tích đó , GS Lê Văn Lan ý là , việc đốt hàng đống vàng mã , nào quần , nào áo , nào nhà gác , xe hơi , thậm chí là cả trực thăng trong ngày tết ông táo , ông táo về trời thể hiện cách hiểu sai , sự biến tướng về tư duy văn hóa. Đó là sản phẩm của tư duy "thị trường" , của quan niệm "trần sao âm vậy" , cố gắng đốt thật nhiều đồ mã giàu có lịch sự để nhận được nhiều lộc , nhiều tiền , được thăng quan , tiến chức... Những ngày này , đồ mã hiện diện ở xung quanh , từ thành thị tới nông thôn , từ trục đường chính tới ngõ hẻm. Chị Hà , chủ cửa hàng mậu dịch số 50 phố Hàng Mã cho hay: "Nhu cầu ngày một tăng , nhưng nguồn cung không tăng nên người buôn phải tích đồ mã từ hơn một tháng trước. Những ngày hàng về nhiều , cả gia đình tôi phải xơi cơm quán , dành gian bếp để chứa hàng". Cũng theo chị Hà , thị trường đồ cúng lễ ông táo , ong tao ve troi khá đa dạng. Ngoài những mặt hàng truyền thống còn có những mặt hàng mới như cau vàng , thỏi vàng , hũ vàng , cành lúa vàng , nhiều gia đình đặt mua cả xe ôtô Audi mui trần , Mercedes , BMW hay Lexus... Mỗi chiếc xe mã "thương hiệu" 4 chỗ có giá từ 150 nghìn đồng đến 200 nghìn đồng , xe 7 chỗ từ 170-250 nghìn đồng. Ví như khách hàng có nhu cầu mua ôtô kích cỡ "khủng" , mang thương hiệu nức danh thì các cửa hàng mậu dịch cũng có xác xuất đáp ứng , nhưng giá "chát" hơn , khoảng từ 500 nghìn đồng đến vài triệu đồng/chiếc. Nhìn chung , giá đồ cúng Tết ông táo , ông táo năm nay tăng từ 15% đến 30% so với năm trước , càng đến gần ngày lễ càng tăng. Tôn trọng truyền thống Nói về việc ngày một có nhiều người dân tiễn táo quân về chầu trời bằng những đồ mã đắt tiền , ông Nguyễn Khắc Lợi , Phó Giám đốc Sở VH , TT&DL lý giải: Một mặt là do người dân chưa hiểu hết giá trị , tác phong của cái Tết đặc biệt này; mặt khác , do tâm lý "bắt chước" , thấy người khác sắp lễ thế nào thì gia đình mình cũng làm thế , cho đỡ băn khoăn. Đó chính là nguyên do cốt yếu dẫn đến sự vung phí tiền tỷ vào việc đốt đồ mã trong ngày tết ông táo , ông táo . Theo report chưa đầy đủ thì chỉ riêng làng Đông Hồ ( Bắc Ninh ) , xã Văn Bình ( Thường Tín , Hà Nội ) trong 3 tháng cuối năm đã tiêu thụ trên 10.000 tấn giấy các loại cho việc làm ra đồ mã , chưa kể hàng trăm cơ sở làm ra nhỏ ở nhiều xứ sở khác. Mặc dù Chính phủ đã ban hành Nghị định 75 , trong đó có nội dung cấm đốt đồ mã nơi công cộng từ tháng 7-2010 nhưng ngay ở Phủ Tây Hồ ( Hà Nội ) , bên cạnh tấm biển báo cáo nội dung nghị định được treo trang trọng thì nơi hóa vàng vẫn căm thù ngùn ngụt lửa. Tệ sính vàng mã còn "góp phần" mối lái một nghề truyền thống. Ông Nguyễn Quang Thanh , làng Đông Hồ lo lắng: "Qua các phuơng tiện báo cáo đại chúng , tôi được biết quốc gia cấm đốt đồ mã nơi công cộng , song dường như từ ngày có quy định cấm , nghề mới của làng tôi lại càng phát triển hơn". Theo ông Thanh , cái gì không phù hợp với truyền thống văn hóa , phong tục , tư tưởng của người Việt Nam thì quốc gia cấm là đúng , nhưng đã cấm thì phải làm tận gốc , tức là phải cấm làm ra , chứ chỉ cấm người tiêu dùng mà vẫn cho làm ra thì việc cấm không có hiệu quả. Tán đồng với quan điểm trên , song GS Lê Văn Lan nhấn mạnh: Các cơ quan sở quan nên tuyên truyền cho người dân hiểu giá trị , tác phong của các ngày tết , các hội lễ , giúp họ tự nhận thức được rằng việc đốt đồ mã chẳng những không có ý nghĩa về mặt văn hóa , linh tính mà còn gây vung phí cho gia đình và xã hội. Số tiền đó dùng để giúp đỡ những người có hoàn cảnh có nhiều trở ngại hoặc thiếu thốn hơn mình sẽ có ý nghĩa hơn. Giáo sư Sử học Lê Văn Lan: Cái gốc của ông táo , ông táo về trời thì vốn là tục thờ Thần Bếp , thần nhà trong các gia đình người Việt xưa , bây chừ thành thử là chuyện sắm sanh để cho ông táo , ong tao - hai ông , một bà lên chầu ông vải. Và dĩ vãng , người ta dùng con cá chép làm lễ để ông táo , ong tao làm công cụ đi chầu ông vải , thì bây chừ người ta lại phóng sinh rùa tai đỏ vào ngày đó. Địa ngục ta đem rùa tai đỏ thả xuống Hồ Gươm , làm hại môi trường và làm hại cho cả cụ Rùa khôn thiêng đang sống ở đấy. Ông Nguyễn Minh Tuấn , Trưởng BQL chuye Hồ Gươm: Để ngăn chặn sự phát triển của rùa tai đỏ tiến tới xoá sổ loại độc hại này , cần phải tuyên truyền sâu rộng trong quần chúng , nghiêm cấm việc đánh bắt , mua , nuôi và không phóng sinh rùa tai đỏ trong những ngày lễ , Tết , đặc biệt là ngày rằm và Tết ông táo , ong tao ve troi.