Xem lại Văn hoá gia đình Việt trong thời hiện đại

Gia đình truyền thống Việt Nam được xây dựng trên nền tảng của " gia đạo" , "gia phong"   và   "gia lễ" . " Gia đạo"   là đạo đức của gia đình như đạo hiếu , đạo ông bà , đạo cha con , đạo thất gia , đạo anh em. "G ia lễ" là những lễ nghi , tập tục , cung cách ăn nói , đi đứng , xử sự đó trở nên truyền thống , được cha ông chọn lọc qua nhiều thế hệ , nay con cháu cần noi theo một nguyên tắc có tôn ti trật tự theo lễ tiết.   "Gia phong" được hiểu là thói nhà , tập quán và giáo dục trong họ hàng , nền nếp riêng của một gia đình. Cốt lõi của gia phong luôn hướng tới tinh thần bạc nhược chuộng gốc nguồn , khuyến khích lòng hiếu hạnh , phụng dưỡng xuân huyên , thờ kính tổ tiên , chú trọng gia đình , thủy chung nghĩa tình , anh em hiếu thuận trong xử sự , việc học tập lấy tâm , tri , năng làm gốc… Ở thời đại nào văn hoá gia đình  cũng là nền tảng cho văn hoá từng lớp. Văn hoá gia đình giàu tính nhân bản , nhân bản , đề cao giá trị đạo đức , xây dựng nề nếp văn hoá trật tự , kỷ cương , nung đúc tâm hồn , bản lãnh con người. Bởi vậy gia đình tốt là chắc chắn cho dân giàu , nước mạnh , từng lớp công bình dân chủ văn minh

.

chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhận định:   "Rất quan hoài đến gia đình là đúng và nhiều gia đình cộng lại mới thành từng lớp , từng lớp tốt thì gia đình càng tốt , gia đình tốt thì từng lớp mới tốt. Hạt nhân của từng lớp là gia đình" . Từng lớp phát triển , cơ cấu từng lớp có sự biến chuyển nhưng tổ chức của gia đình không biến chuyển nhiều. Gia đình là tế bào của từng lớp , do đó văn hoá gia đình đóng vai trò quan yếu trong vấn đề gìn giữ và phát huy bản sắc văn hoá truyền thống dân tộc. Chuẩn mực của gia đình Việt Nam hiện nay gồm 4 yếu tố:   No ấm:   biểu lộ sự phát triển kinh tế của gia đình nhằm đáp ứng các nhu cầu về vật chất và tinh thần bạc nhược của các thành viên.   Bình đẳng:   biểu lộ các thành viên trong gia đình quý trọng lẫn nhau và được hưởng mọi lợi quyền về học tập , cần lao , nghỉ ngơi , giải trí , chăm nom sức khoẻ. Đặc biệt quan tâm đến nữ giới , con trẻ gái , người cao tuổi. Tiến bộ:   biểu lộ các thành viên trong gia đình luôn có tinh thần rèn luyện , phấn đấu vươn lên về mọi mặt để có kiến thức , trình độ , năng lực; có đạo đức , lối sống lành mạnh phù hợp với truyền thống văn hoá dân tộc và xu thế phát triển của thời đại.   Hạnh phúc:   biểu lộ các thành viên trong gia đình gắn bó , yêu thương , quan tâm giúp rập lẫn nhau cùng tiến bộ , tạo ra môi trường trong sạch , chận nạn xã hội.

hiện tại , nước ta đang thực hiện tiến trình công nghiệp hóa , hiện đại hóa và hội nhập kinh tế quốc tế trong khuynh hướng toàn cầu hóa. Sự giao lưu mở cửa hội nhập đã đem đến cho gia đình Việt Nam nhiều dịp. Gia đình Việt Nam có điều kiện phát triển kinh tế , giao lưu hội nhập với các nền văn hóa tiên tiến , văn minh của các nước. Song , bên cạnh những mặt tích cực đó , mặt trái của cơ chế thị trường cũng nảy sinh nhiều vấn đề tác động đến đời sống gia đình Việt Nam , làm cho gia đình Việt Nam đang đứng trước những thử thách , sóng gió. Cuộc sống của từng lớp hiện đại với sự phát triển mạnh mẽ của các thành phần kinh tế đã tác động đến đời sống gia đình , ở một góc độ nào đó đã phá vỡ nề nếp gia phong đạo đức của gia đình truyền thống Việt Nam. Tình trạng ly dị , ly thân , sống chung như vợ chồng không đăng ký cầu thân , giao tế dục tình trước hôn nhân và việc nạo phá thai trong giới trẻ gia tăng , để lại những hậu quả nặng nề về nhiều mặt đối với gia đình và từng lớp. Khuynh hướng hôn nhân với người ngoại bang càng ngày càng nhiều và sau hôn nhân nhiều nữ giới di cư theo chồng sinh sống ở ngoại bang cũng đặt ra mối quan tâm lo lắng của toàn từng lớp. Các giá trị văn hóa gia đình truyền thống tốt đẹp của người Việt Nam đang có biểu lộ xuống cấp , mai một. Nhiều nạn từng lớp như ma túy , cờ bạc , rượu chè , mãi dâm , HIV/AIDS đã và đang xâm nhập vào các gia đình. Mâu thuẫn xung đột giữa các thế hệ về phép ứng xử , lối sống và vấn đề chăm nom người cao tuổi đang đặt ra những thách thức mới. Tình trạng hành tội trong gia đình có chiều hướng càng ngày càng gia tăng mạnh mẽ đến mức báo động.

thực từ tế trên , chúng tôi thấy việc phát huy các giá trị văn hóa tốt đẹp của gia đình truyền thống trong công tác xây dựng gia đình văn hóa có đời sống kinh tế phát triển , đời sống văn hóa tinh thần lành mạnh phong phú là đề nghị bức thiết của toàn từng lớp. Cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng nói:   "Ba rường cột của tinh thần cộng đồng người Việt , đó là gia đình ( nhà ) , làng và nước. Hiện tại , xây dựng một từng lớp công bằng , văn minh đòi hỏi chúng tôi phải trở lại với những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp từ gia đình" . Gia đình Việt Nam trong thời kỳ cải cách là một trong những động lực quan trọng xúc tiến sự phát triển núi sông. Do đó vai trò của văn hoá gia đình trong thời kì CNH , HĐH và hội nhập quốc tế là rất quan trọng và cần thiết:

Thứ nhất:   giao tế giữa vợ- chồng:

Trong gia đình hiện đại , giao tế vợ chồng được xây dựng trên cơ sở tình ái chân chính , sự bình đẳng và coi trọng lẫn nhau. Những giá trị đó được biểu lộ trong việc tuyển trạch vợ ( hoặc chồng ) một cách tự do của người trong độ tuổi kết bạn , trong việc tham dự lao động , công việc từng lớp , trong việc đóng góp và hưởng thụ tài sản gia đình , trong việc quyết định những vấn đề chung của gia đình ( sinh đẻ có kế hoạch , ly dị , ... ) giữa vợ và chồng. Mối giao tế vợ chồng mang sắc thái tốt đẹp: coi trọng giá trị lòng trung thuỷ , tình nghĩa vợ chồng , sự thuận hoà , gia chi dĩ là sự bình đẳng , quyền tự do dân chủ của mỗi người , cùng quan tâm đến ích lợi riêng cũng như ích lợi của cả gia đình... Nền móng của một gia đình hạnh phúc phải là mối giao tế tốt đẹp , am tường , thông cảm và yêu thương nhau giữa vợ và chồng , là cơ sở chận hành tội giữa vợ và chồng trong gia đình , là một mục tiêu nhằm hướng tới xây dựng gia đình đạt chuẩn gia đình văn hoá.

Thứ hai:   giao tế giữa cha mẹ- con cái:   Là giao tế tràn ngập tình cảm , giao tế này bao gồm sự ứng xử của cha mẹ với con cái và sự ứng xử của con cái đối với cha mẹ. Mối giao tế này được biểu lộ trong các hình thái gia đình cũng khác nhau. ở gia đình hiện đại , nhiều giá trị truyền thống tốt đẹp đó được gìn giữ và phát triển , tinh thần yêu thương , sự hi sinh của cha mẹ vì con cái và sự kính trọng , biết ơn và hiếu thảo của con cái đối với cha mẹ.Mối giao tế này là phạm vi nhu yếu cho sự phát triển của trẻ. Phê chuẩn các cách truyền đạt bằng ngôn ngữ và phi ngôn ngữ , cha mẹ đã truyền lại cho con cái những giá trị , niềm tin , thái độ và cả những kiến thức về thế giới xung quanh. Có khả năng nói những giá trị mà cá nhân thu được từ gia đình là rất đáng kể , một trong những khía cạnh biểu lộ thực chất của mối giao tế này là chức năng từng lớp hóa của ba má đối với con cái. Văn bằng mối giao tế , tình cảm cật ruột , máu mủ giữa cha mẹ và con cái góp phần hạn chế đi những mâu thuẫn hằng ngày , phòng chống hành tội gia đình đối với trẻ em.

Thứ ba:   giao tế giữa người cao tuổi và con cháu:

Ở Việt Nam truyền thống về viện trợ và chăm nom người cao tuổi đã tồn tại trong các gia đình , đặc biệt là đối với người con đã trưởng thành. Chính những quan niệm truyền thống , phong tục văn hóa gia đình người Việt đã làm cho mối giao tế giữa người cao tuổi và các thành viên trong gia đình càng ngày càng khắn khít hơn , gắn bó với nhau gần gũi hơn , người trẻ kính trọng người già.

Tuy nhiên do xu thế phát triển của từng lớp , sự giao thoa của các nền văn hóa , và núi sông tiến hành CNH , HĐH , hội nhập quốc tế , nền văn hóa Việt Nam có sự đổi thay và hòa nhập hơn. Đó là căn nguyên dẫn tới các hệ quả , quy mô gia đình càng ngày càng nhỏ , sự tách biệt nơi cư trú của con cái sau khi xây dựng gia đình và sự xuất hiện của các kênh giao tiếp gián tiếp với sự viện trợ của các phương tiện truyền thông đại chúng hiện đại làm sự liên quan , thông cảm giữa các thế hệ càng ít đi. Phụ lão trở thành cô lẻ , có sự chia ly ông bà ở với con cháu khác nhau. Trong giao tế giữa ông bà- con cháu cũng xuất hiện những xung đột và xích mích xung đột thế hệ. Sự dị biệt về kinh nghiệm , nhu cầu và sở thích trong cuộc sống dẫn đến sự không ưng giữa các thế hệ , dẫn đến các hiện tượng như: con cháu không coi trọng sự bảo ban , ăn ở không đúng gây xúc phạm tình cảm , không quan tâm chăm nom , thiếu tâm sự cởi mở , thậm chí có hiện tượng ngược đãi người cao tuổi. Căn nguyên của hiện tượng này là do: Có khó khăn về kinh tế , sợ mất việc vì phải bỏ nhiều giết thì giờ nghỉ ở nhà để chăm nom người thân nên chuyển sự bực bội sang họ; sống chung trong một nhà nhỏ hẹp không đủ chỗ cho mọi người; thấy mình như bị bắt buộc phải lãnh trách nhiệm lo cho người thân mặc dầu tình cảnh không cho phép. Đôi khi chính người chăm nom có vấn đề với rượu chè , rối loạn tâm thần hoặc cũng bị bạo hành khi còn nhỏ…Những căn nguyên đó khiến cho các mối giao tế trong gia đình có nhiều tình bạn rạn nứt và tan vỡ , đòi hỏi cần phải xây dựng một mối giao tế giữa ông bà- con cháu càng ngày càng tốt đẹp hơn. Đó cũng là nội dung nhằm xây dựng gia đình hạnh phúc , ấm no , bình đẳng và tiến bộ trong công tác xây dựng gia đình văn hóa "Vợ chồng bình đẳng , yêu thương giúp rập nhau , có trách nhiệm nuôi dậy con cái , con cháu thảo hiền với ba má , ông bà".

Gia đình là tổ ấm tràn ngập tình ái thương nuôi dưỡng mỗi con người lớn lên và trưởng thành. Gia đình là điểm tựa tinh thần vô cùng lớn lao cho mỗi người , là nơi khơi nguồn mọi sáng tạo , thành công , nơi chúng tôi phản hồi sau mỗi hành trình mệt mỏi , là nơi che chở mỗi khi chúng tôi vấp ngã hay thất bại trên đường đời. Gia đình cho chúng tôi động lực phấn đấu trở thành người có ích cho từng lớp , thành đạt trong cuộc sống…Để gìn giữ các giá trị chuẩn mực văn hóa gia đình Việt Nam trong thời kì phát triển kinh tế - từng lớp hiện tại , mỗi người Việt Nam cần tinh thần rằng , xây dựng gia đình hạnh phúc không chỉ là việc riêng của mỗi nhà mà còn là trách nhiệm của cả xã hội; gia đình ấm no , hạnh phúc , bình đẳng , tiến bộ góp phần tạo nên sức mạnh của đất nước.

Trong xu thế hội nhập kinh tế quốc tế như hiện tại , để góp phần gìn giữ , phát huy những giá trị văn hóa gia đình , cần đẩy mạnh tuyên truyền thực hiện Luật canh giữ , chăm nom và Giáo dục con trẻ , Luật phòng chống hành tội gia đình và các luật khác liên đái đến gia đình. Làm tốt công tác gia đình. Gìn giữ và phát huy tốt các giá trị văn hóa gia đình Việt Nam sẽ góp phần quan trọng trong việc xây dựng núi sông giàu mạnh , từng lớp công bằng , dân chủ và văn minh.